تغذیه پس از برداشت
تغذیه برای گیاهان دارای اولویت است چرا که اگر تغذیه کامل و درست باشد، عملکرد محصول و مقاومت آن در برابر تنش ها افزایش می یابد. هرچه مقاومت گیاه بیشتر باشد، بیماری و آفات گیاهان کمتر است و هرچه این موارد کمتر باشد استفاده از سموم با اثرات زیست محیطی کاهش می یابد. حال با توجه به اهمیت تغذیه به بررسی تغذیه گیاهان در زمان پس از برداشت می پردازیم:
فهرست مطالب
چرا تغذیه پس از برداشت مهم است؟
بعد از برداشت، قبل از اینکه گیاه چرخه بیولوژیک خود را آغاز کند، وارد فاز استراحتی میشود. همچنین قبل از گلدهی، گیاه شروع به ذخایر موادی میکند که از آنها برای کمک به جوانه زدن و گلدهی در چرخه بیولوژیکی بعدی استفاده میکند. به همین دلیل است مرحلهای ضروری است اما معمولاً نادیده گرفته میشود.
در پاییز و در دوره پس از برداشت، درختان هنوز فعال هستند و ریشهها و شاخ و برگ ها به راحتی مواد مغذی مورد استفاده را جذب میکنند. این مواد مغذی برای فصل رشد بعدی ذخیره می شوند. در حالی که ممکن است تفاوت کمی در بهره وری درختان بین کاربرد کود پاییزه و بهاره وجود داشته باشد، ممکن است بهتر باشد در پاییز کوددهی شود.
تغذیه بعد از برداشت با بهترین کودهای کشاورزی
پس از برداشت، هنگامی که چرخه تولید در گیاهان در حال پایان است، ذخایر کربوهیدرات گیاهان در سطوح بسیار پایین قرار میگیرند. به همین دلیل باید زمان و هزینه جهت تأمین عناصر غذایی اختصاص داده شود تا گیاه بدون مشکل و با حداکثر ذخیره دوره رشدی جدید را شروع کند. مدیریت صحیح مواد مغذی، از جمله کاربرد کودها، میتواند به طور قابل توجهی بر خواص شیمیایی خاک تأثیر بگذارد که به نوبه خود بر سلامت ریشه و مقاومت در برابر بیماری تأثیر میگذارد.
تغذیه در پاییز در مقایسه با بهار
کاربردهای تغذیه پاییزی کارآمدتر هستند، زیرا درختان هنوز به طور فعال مواد مغذی را جذب میکنند، شرایط سرد و مرطوب در بهار میتواند استراحت را به تعویق بیندازد، و کودهای بهاره در معرض شستشو و رواناب قرار میگیرند. بهترین کود پس از برداشت میتواند جایگزین مواد مغذی استفاده شده توسط محصولات شوند و فرصتی برای رفع مشکلات کمبود مواد مغذی قبل از فصل رشد بعدی فراهم کنند. کودهای استفاده شده در پاییز بر تقویت گیاهان تأثیر نمیگذارد، بنابراین آنچه که استفاده میشود جذب میشود.
دوره پس از برداشت چه زمانی است؟
دوره پس از برداشت برای یک محصول از پایان برداشت میوه تا دوره استراحت برای درختان ادامه دارد. این استراحت با شروع تغییر رنگ برگها به ویژه در گیاهان خزانکننده مشخص میشود که میتواند بین گونههای گیاهی بسیار متفاوت باشد و نشانه شروع مرحله استراحت آنها است. در کل با توجه به شرایط جغرافیایی و آبوهوایی طول دوره پس از برداشت متفاوت است. بهعنوان مثال، در باغ انگور 30 تا 45 روز و برای گیلاس 100 تا 120 روز است.
انتخاب روش درست کوددهی می تواند هزینه ها را کاهش دهد و عملکرد کودها را بالا ببرد.
روشهای کوددهی در دورهی پس از برداشت
- همراه با آبیاری
- محلول پاشی
- چالکود
همانطور که ذکر شد چند روش مختلف کوددهی در دوره ی پس از برداشت وجود دارد که در ادامه به بررسی این روش ها و مزایا و معایب هر کدام میپردازیم.
همراه با آبیاری: تامین مواد مغذی مورد نیاز از طریق آبیاری، موجب بهرهگیری از فعالیت بیشتر ریشهها پس از برداشت.
محلول پاشی: این کار باید قبل از ریزش برگها یا استراحت درختان انجام شود زیرا برگها باید در شرایط خوبی باشند تا بهترین جذب مواد مغذی را تضمین کنند. محلول پاشی کودهای کشاورزی را میتوان به عنوان مکمل کوددهی استفاده کرد. استفاده از محلول پاشی در مواقعی که علائم کمبودهای تغذیهای وجود دارد یا زمانی که میخواهیم ذخایر تغذیهای درخت را بهبود بخشیم تا مطمئن شویم درخت از استراحت زمستانی خود با شرایط خوبی خارج میشود به عنوان برنامههای اصلاحی در نظر گرفته میشود. جهت استفاده از این روش باید در زمانی باشد که گیاهان بعد از برداشت محصول وارد دوره استراحتی نشده باشند. این روش معمول برای بسیاری از درختان میوه است.
در محلول پاشی عناصر درشت و ریز مغذی، مواد مغذی که از طریق آوند آبکش حرکت و در بخشهای مختلف گیاه جذب میشوند.
چالکود: با ایجاد گودالهایی در فاصلهای از گیاهان،کودهای کشاورزی مناسب را در دسترس ریشهها قرار میدهند.
در ادامه به بررسی این کودها و عناصر مهم اشاره شده است.
عناصر غذایی مورد استفاده در دوره پس از برداشت:
عناصر غذایی مورد استفاده در دوره پس از برداشت شامل 1) عناصر درشت مغذی 2) عناصر ریز مغذی است که هر کدام از این عناصر را به صورت کامل توضیح خواهیم داد.
عناصر درشت مغذی
بین 20 تا 30 درصد از کل نیتروژن مورد نیاز در دوره پس از برداشت تامین میشود. این امر در دوره پس از برداشت برای اطمینان از وضعیت مناسب گیاهان برای تولید فصل آینده مهم است.
استفاده از نیتروژن در برنامه تغذیه پس از برداشت، در میوهدهی گیاهان دارای بیشترین تاثیر را نسبت به زمانهای دیگر دارد. در مطالعات اخیر دریافتند که اصلاحهای ارگانیک میتوانند از دسترس خارج شدن نیتروژن را کاهش دهند.
برای دو عنصر درشت مغذی دیگر، فسفر و پتاسیم، حدود 10 تا 15 درصد از کل نیازهای گیاه از تغذیه در این دوره تامین میشود. تمام مواد مغذی برای رشد صحیح گیاهان ضروری است و هرگونه کمبود یا زیادهروی در هر یک از آنها منجر به مشکلات محصول در فصل بعد میشود.
استفاده از فسفر در تغذیه پس از برداشت، به رشد ریشه، گلدهی و باردهی کمک میکند، زیرا از فسفر در فرآیندهای فتوسنتز، انتقال مواد مغذی، سنتز پروتئینها و غیره نقش مهمی ایفا میکند.
این ماده در فرآیند فتوسنتز نقش دارد. با تاثیر بر فرآیند طول سلولی و در نتیجه رشد بافتهای محصول را تضمین میکند. نکته مهم این است که نقش کلیدی در توانایی گیاه برای مقاومت در برابر استرس دارد.
درشت مغذی ثانویه
منیزیم: کودهای کشاورزی دارای منیزیم در طول دوره پس از برداشت به بهبود سیستم فتوسنتزی گیاه کمک میکند. منیزیم در تشکیل دیواره سلولی، سنتز پروتئین و انتقال انرژی نقش دارد.
کلسیم: عنصر کلسیم نقش مهمی در تغذیه پس از برداشت دارد و کیفیت و ماندگاری میوهها و سبزیجات مختلف را افزایش میدهد. کاربرد آن میتواند به طور قابل توجهی استحکام میوه های سال آینده را بهبود بخشد و محتوای غذایی را در طول نگهداری حفظ کند.
عناصر ریز مغذی
مهمترین عناصر ریز مغذی در دوره پس از برداشت، بور و روی هستند که برای تقویت گلدهی، تشکیل و رشد میوه و تضمین برداشت عالی مهم هستند.
بور: برای استفاده در تغذیه پس از برداشت توصیه میشود زیرا مصرف آن در دوره پس از برداشت نسبت به فصل بهار در بهبود گلدهی موثرتر است. تاثیر بور در گلدهی و میوهدهی به دلیل تاثیر این عنصر در تشکیل لولة گرده است.
روی: استفاده از روی در برنامهی تغذیه پس از برداشت، جهت افزایش رشد و جوانهزنی گرده در سال آینده کاربردی است، بنابراین در سنتز اکسینها، هورمونهای گیاهی که بر رشد زایشی گیاهان تاثیر میگذارند، نقش بسزایی دارد. همچنین میزان روی بر فرایند فتوسنتز نیز تاثیر میگذارد. نکته مهم در مورد استفاده از روی در طول فصل این است که استفاده از روی بهصورت محلول پاشی و استفاده در خاک دارای یک سری محدودیتهایی است. در نتیجه استفاده از روی در دوره پس از برداشت بهترین فرصت است.
تغذیه پس از برداشت در انواع گیاهان
تغذیه پس از برداشت در گیاهان خزان کننده
برگهای این دسته از گیاهان، پس از برداشت و قبل از مرحله استراحت شروع به ریزش میکنند. بنابراین کوددهی باید در این فاصله زمانی بین برداشت و ریزش برگها انجام شود.
انگور: یکی از مهمترین گیاهان خزان کننده درخت انگور است. انگور در ابتدای بهار، جهت جوانهزنی و شروع به رشد، به ذخایر خود نیاز دارد. این ذخایر از کربوهیدراتهایی مانند قندها و نشاسته تشکیل شده است که در ساختار دائمی گیاه مانند شاخهها، تنه و ریشهها ساخته میشوند. این ذخایر تنها با تغذیه پس از برداشت امکان پذیر است. استفاده از محلول پاشی برای تغذیه این گیاهان توصیه میشود.
پسته: یکی از مهمترین باغات در ایران، باغات پسته است. تغذیه پس از برداشت برای باغداران پسته دارای اهمیت بسیاری است. چرا که در پی عدم تغذیه در این دوره، جوانههای سال آینده ضعیف بوده و در نتیجه محصول کاهش میابد. تغذیه پس از برداشت پسته در رشد درختان و تولید آن در سال زراعی بعدی تاثیر زیادی دارد.
تغذیه پس از برداشت در گیاهان همیشه سبز
درختان زیتون و مرکبات، مانند درخت پرتقال، قبل از مرحله استراحت، برگهای آنها خزان نمیکنند، اما پس از مدتی مستقیماً وارد این مرحله می شوند.
زیتون: در درختان زیتون، پتاسیم به دلیل مصرف زیاد آن در هنگام تشکیل میوه، یک ماده مغذی کلیدی است که در مرحله پس از برداشت برای درختان تامین میگردد. پتاسیم در زیتون موجب افزایش عملکرد روغن و اندازه میوه میشود. علاوه بر پتاسیم، ما باید سایر درشت مغذیها مانند فسفر و نیتروژن و ریزمغذیهای خاصی را که برای بازگرداندن تعادل تغذیهای درخت زیتون و اطمینان از برداشت بعدی، هم از نظر کمی و هم از نظر کیفیت ضروری هستند، در نظر بگیریم.
نکات:
- قبل از برنامه تغذیه کودهای کشاورزی، آنالیز خاک و مشاوره با کارشناسان انجام شود.
- اطلاع از پراکندگی ریشه در پروفیل خاک به انجام درست و بهینه چالکود کمک میکند.
- فسفر به دلیل غیر متحرک بودن در خاک، می تواند در ابتدا یا در پایان چرخه به مقدار زیاد استفاده شود.
- پس از کوددهی اگر بارندگی در شرایط آب و هوایی نبود، آبیاری انجام شود. همچنین میتوان کودهای مایع را بلافاصله قبل از آبیاری استفاده کرد.
- جهت محلولپاشی دقت کنید که در مرحله قبل از ریزش برگها انجام شود.
- شرایط کوددهی با توجه به شرایط، متفاوت است.
محصولات ویژه پتروپاریز
جهت تغذیه پس از برداشت و در دسترس قرار دادن تمامی عناصر مورد نیاز گیاه در این زمان شرکت پتروپاریز محصولات زیر را پیشنهاد میکند :
- محلول پاشی: مونتی گل، آمینو کلسیم بور و فروت
- ست. کود آبیاری: نیترات کلسیم، کالونیت
- چالکود: گرانوهیومیک، میکرونایس، سولفور 99%،
- اورامیک،گرانوپتاش
نتیجه گیری:
هدف اصلی تغذیه پس از برداشت، تامین عناصر غذایی مهم برای گیاهان جهت شروع دوره رشدی جدید است.
تامین عناصر غذایی برای گیاهان، میتوانند گیاهان را در مقابل انواع تنشها اعم از زیستی مانند بیماریها و غیرزیستی مانند کاهش دمای شدید در زمستان مقاوم کند. همچنین لازم به ذکر است که فعالیت ریشه در طول این زمان زیاد است و میتواند بهراحتی عناصر غذایی در دسترس را جذب کند. جذب عناصر مناسب در این دوره پس از برداشت، مقاومت گیاه و تولید محصول را افزایش میدهد. مزایای گفته شده وابسته به انتخاب بهترین کود کشاورزی و زمان مناسب استفاده از آن است.
نیاز تغذیه ای با توجه به محصول، نوع خاک و شرایط محیطی متفاوت است. به شما توصیه می شود از مشاور کمک بگیرید.
جدول زیر سطوح هدف نیتروژن، فسفر، پتاسیم و چند ریز مغذی حیاتی را برای چندین محصول درختی بیان می کند.
جدول بررسی میزان عناصر غذایی مهم در برخی از درختان
- برگ
- تنه
- نیتروژن
- فسفر
- پتاسیم
- بور
- 2.5 – 2.2
- 0.3 – 0.1
- 1.4 <
- 150 - 80
- برگ
- نیتروژن
- فسفر
- پتاسیم
- روی
- 2.2 – 2.0
- 0.25 – 0.1
- 2.0 – 0.75
- 150 - 30
- برگ
- نیتروژن
- فسفر
- پتاسیم
- 2.6 – 2.4
- 0.16 – 0.12
- 1.09 – 0.70
- دم برگ
- نیتروژن
- فسفر
- پتاسیم
- 1200 – 500
- 0.15 – 0.1
- 1.5 – 1.0
- برگ
- نیتروژن
- فسفر
- پتاسیم
- بور
- 2.0 – 1.5
- 0.3 – 0.2
- 0.8 <
- 150 – 19
- برگ
- نیتروژن
- فسفر
- پتاسیم
- بور
- 3.0 – 2.4
- 0.3 – 0.1
- 2.0 – 1.3
- 15<
- برگ
- نیتروژن
- فسفر
- پتاسیم
- 2.5 – 2.2
- 0.17 – 0.14
- 2.0 – 1.8
- برگ
- نیتروژن
- فسفر
- پتاسیم
- 3.2 – 2.2
- 0.3 – 0.2
- 1.2 <
تحلیل جدول
بادام کوددهی پس از برداشت از رشد شکوفه های سال آینده، رشد اولین برگ های بهاری و رشد میوه های نابالغ حمایت می کند. نیتروژن را می توان در هر زمان پس از تقسیم پوسته تا چند هفته پس از برداشت استفاده کرد. اگر بادام کمبود بور داشته باشند، پاییز زمان بسیار خوبی برای استفاده از کوددهای دارای بور است. بور کافی برای تنظیم و عملکرد درخت در سال بعد مورد نیاز است.
انگور محصولی است که در آن کوددهی پس از برداشت مهم است. زمان مورد نیاز برای بازیابی ذخایر کربوهیدرات و مواد معدنی بسته به باردهی تا 8 هفته متغیر است.
درختان هسته دار باید نیتروژن کافی برای به دست آوردن نرخ رشد سالانه دریافت کنند. حدود 20 تا 50 درصد از ذخیره نیتروژن برای محصول را می توان در پاییز قبل از ریزش برگ تامین کرد.
پسته به فسفر و پتاسیم نیاز دارد که می تواند به درختان در تحمل بیماری پژمردگی ورتیسیلومی توسط Verticillium dahliae کمک کند. برخی از مراجع استفاده از NPK را در اواخر زمستان در اوایل بهار توصیه می کنند در حالی که برخی دیگر توصیه می کنند که از کودهای نیتروژن در پاییز برای تکمیل و اصلاح علائم کمبود استفاده شود.
